Piše. Neđeljko Necko Đurović

Među najljepšim hronologijima ljudskog postojanja nalaze se sjećanja na sportske događaje. U tim svjedočenjima čuvamo od zaborava nadmetanja koja čovjeku daju zdravlje, razvijaju njegov duh i jačaju strasti zbog kojih smo kvalitetniji i kao pojedinci i kao zajednice!

U godini za nama naš grad je obilježio jedan od svojih najznačajnijih urbanih jubileja – vijek postojanja FK „Mornar! Ovo podsjećanje ne bi bilo sveobuhvatno bez onih koji su nekada odsanjali i odigrali svoju igru u jednom od najstarijih fudbalskih kolektiva Crne Gore.

Pripovjedanje nekadašnjeg prvotimca FK „Mornar“ Josipa Zefe Karanikića ima neponovljivu draž, jer je to iskreno i skromno sportsko prisjećanje čovjeka koji je uveliko zagazio u desetu deceniju života. Pošto je fudbalska igra nepredvidiva poput života, tako je i ovo staračko kazivanje puno emocija i neočekivanih osvrta.

Uz stalno napominjanje da mu je „zaspao je mozak“ starina podno Volujice, opisao je svoje igračke trenutke i podjestio na fudbalske događaje od početka 50-tih i do kraja 60-tih godina prošlog vijeka.

Prve susrete sa nečim što je naličilo lopti imao je nadomak svoje porodične kuće koja je među najstarijim u Kapljevi. Na lokalitetu koje je oduvijek bilo okupljalište, bivši vakuf i kojeg i danas mještani nazivaju „kod murve“, sa svojim vršnjacima je „udarao krpenjače“ koje im je ručno šila njegova baba Lena. Starica se na ovu „vještinu“ odlučila zbog namjere da opravda svoj grijeh, jer je jednom prilikom rasparala sličnu krpenjaču zbog koje đeca nijesu htjela da joj pomognu „oko živoga“.

Raritetni podaci vezuje se za Zefine fudbalske početke. Naime, prvi je, da se Zefin prvotimski status za FK „Mornar“ ustalio u periodu kada je ustanovljeno njegovo ime koje je tokom njegovog trajanja mijenjano u više navrata. Shodno legendi, nekadašnji fudbalski sastav iz Bara, koji je nastupao u Crnogorskoj ligi pod nazivom „Tempo“, nakon serije loših rezultata dobio je otvorenu kritiku narodnog heroja i proslavljenog revolucionara Svetozara Vukmanovića Tempa: „Mene niko nikad nije bio, a vas tuku đe kod vas stignu – mijenjajte ime!“

Drugi interesantan detalj vezan je tadašnji sastav kluba, u čijem sastavu je pored Veljka Radulovića, Rada Božovića, Nikole Nikezića, Zejnela Čobića, Muja Hadžić, Nikole Dikana Vlahovića i Bata Radonjića, debitovao jedan od najmlađih prvotimaca „Mornara“ u njegovoj istoriji – navršeni šestnajestogodišnjak Nikola Mijović. Zefa je sa tek navršenih devetnajest godina i tada bio među najmlađim prvotimcima, iako je poput Mijovića prilikom svoji prvih nastupa sa sedamnajest godina morao biti od strane kluba „prošfercovan“ zbog nepunoljestva.

Svoj osvrt na fudbalski svijet nekadašnjeg malog primorskog mjesta Zefa je započeo opisom terena koji se nalazio između Ložione i Srednje poljoprivredne škole, nadomak „mosta od Pristana“ i iza hotela „Rumije“. Za njega je livada podno „Darovih topola“ bila veoma zahtjevno igralište, koje je tokom kišnih dana najmanje podsjećalo na fudbalski teren. Veoma komične su bile i situacije u kojima su naočigled precizni pasovi zbog zemljnih neravnina i odbijanja lopte o iste postajale šanse za protivnički tim. Sa sjetom u glasu ističe da je tada na ovom prostoru „živo bilo“ i da su najobičniji treninzi, na svježe pokošenoj livadi, znali imati mnogo posmatrača.

O uslovima u kojima su trenirali, kao i tome kako su dolazili do sportske opreme, koja je najčešće bila poklanjana od strane većih klubova, nevoljno priča. Nekadašnjoj lijevoj polutki „Mornara“ u neprijatnom sjećanju ostala je i jedna saobraćajna nezgoda koja im se desila prilikom odlaska na prijateljski meč u Ulcinj. Na starom putu, odnosno prije ulaska u Mrkovsko polje, autobus u kojem su bili igrači sa trenerima, izletio je sa puta prilikom prelaska mosta. Zefa je tokom izletanja, zahvaljujući srećnim okolnostima i svojoj hitrini, ispao kroz autobuska vrata i pri tom ostao nepovrijeđen!
Sa veselošću na licu ističe da je strast prema fudbalskoj lopti nadilazila sve probleme, a među njima i teške životne uslove i naporne fizičke poslove koje su morali biti obavljeni na porodičnim imanjima. Roditelji su im branili odlaske na treninge, jer su njihovu igru smatrali mladalačkim dangubljenjem. Interesantno je da među seoskom omladinom iz Starog Bara i Polja bilo više zainteresovanosti i fudbalera nego među njihovim vršnjacima sa Pristana, napominje Zefa.

Među kazivanjima o svojim klupskim kolegama, od kojih su mu neki bili iskreni i doživotni prijatelji, najemotivnije sjećanje odnosi se na Sveta Stanišića „golmana svojeg znanja“ i „gospodina među stativama“. „Kao čovjek bio je veoma dobar, dok je malo bilo golmana u Crnoj Gori poput njega“, opisuje jednog od najuspješnijih sportista koji je ponikao u Baru. Zefa uz blagi osmjeh priča anegdotu kada je zatekao kako se u jednom od željezničkih nasipa, nadomak terena, skrivao od svog oca koji mu je branio dolaske na treninge tokom određenih dana. Sa decenijskim reprezentativcem Jugoslavije u troskosku Zefa je ostao u trajnom kontaktu i nakon njegovog odlaska za Beograd.
Od sve plejade posljeratnih veterana, sjećanje na Zejnela Čobić, nekadašnjeg standardnog prvotimca „Lovćena“ i „Bokelja“, ima posebno mjesto zbog njegove igračke oštrine koja nikada nije probijala granice sportskog fer pleja.

Za legendu barskog fudbala Anta Radovića, vječitog centarhalfa i velikog borca na terenu, Zefu vezuju mnoge dogodovštine, ali i doživljaj neviđene prgavosti koju je „koliko on“ imao prema fudbalskim sudijama. Oseobujna Antova komunikacija sa saigračima tokom meča, nezaboravna druženja van terena i strast sa kojom je nosio dres „Mornara“ predstavljaju nešto što se, po Zefinim riječima, ne može zaboraviti za života. Na neki način i njihove biografije su imale sličnosti - Zefin otac Petar bio ribar poput oca Anta Radovića i obojica su, na vrhuncu svojih igračkih karijera, odbili ponude velikih jugoslavenskih klubova - Anto „Vardara“ iz Skoplja, a Zefa OFK „Beograd“. Ljubav prema porodici bila im je važnija od pokušaja da naprave uspjeh!
Drugarstvo i zajednički nastupi sa braćom Lazom i Batom Krcalovićem, kao i prisjećanje na njihovog zeta Sava Jovićevića, koji je bio njihov trener, imaju za Zefu neponovljivu draž koju jedino može pružiti fudbalsko druženje.
U opisu svojih timskih kolega Zefa ističe da je među njima bilo mnogo onih koji su bili talentovani za druge sportove, čak i više nego li za fudbal. Neki od njih su zahvaljujući svojoj fizičkoj snazi, psihičkoj stabilnosti i vještini ostvarivali sportske podvige uporedo sa fudbalskim pobjedama. Neki su, poput Neša Brajovića, neviđenom upornošću i disciplinom otklanjali svoje fudbalske nedostatke. Titogradska „Pobjeda“ u novembru 1948. godine izvještava da je „interesovanje za fudbalske utakmice u Baru prilično redovno. Svaka utakmica je masovno posjećena, a i sportski podmladak redovno se zanima ovom granom sporta samo na štetu ostalih sportskih disciplina“. Kao primjer svojoj tvrdnji Zefa navodi svog saigrača i komšiju Mila Đokvučića koji je mogao biti podjednako uspješan i u boksu.
S obzirom da su postave „Mornara“ bile često mijenjane zbog nedostatka odgovarajućeg igračkog kvaliteta, prvi tim je često bivao upotpunjavan talentovanim učenicima Srednje poljoprivredne škole koji su bili iz raznih krajeva Crne Gore. Zefa ističe da su neki od njih tokom nastavka svoje fudbalske karijere imali zavidnih uspjeha.

Tokom prve sezone jedinstvene republičke lige i nakon dvije godine zonskog nadmetanja, 1953. godine Zefa odlazi na trogodišnje odsluženje vojnog roka, što će se u njegovom slučaju pokazati veoma značajnim i spasonosnim za njegovo igračko umjeće. Naime, od 1954. do 1956. godine „Mornar“ se nije nadmetao u okviru tadašnjeg Titogradskog podsaveza.
Bez obzira što se tih godina dešavao vrhunac jedne od najdramatičnijih regionalnih kriza, Zefa sa ponosom ističe da njegov „Odred“ bio među najboljim sastavima na Slobodnoj Teritoriji Trsta. Tadašnja Federativna Narodna Republika Jugoslavija nastojala je da održavanjem što većeg broja raznih dešavanja, među kojima su sportska nadmetanja bila najučestalija, učvrsti svoju upravu na spornim oblastima koje danas pripadaju Republici Sloveniji i Republici Hrtvatskoj.
Kao sjećanje na dramatične, ali igrački možda najintezivnije dane, ističe se druženje na terenu i van njega sa čuvenim Matom Krstovićem, istaknutim društveno-političkim radnikom, nekadašnjim predsjednikom Opštine Tivat, vrsnim sportistom koji se oprobao i u vaterpolu i u boćanju i koji je bio dugogodišnji fudbalski sudija i sportski funkcioner. Nekadašnje rivalstvo sa relacije Mornar-Arsenal tokom vojničkih dana preraslo je u efikasan napadački tandem i iskreno prijateljstvo. Zefa se uz širok osmjeh prisjeća jednog kapetana porijeklom iz Danilovgrada koji svoje Crnogorce vatreno bodrio na svakoj utakmici.

Iako se „nije igralo dalje od Herceg Novog“, rivaliteti sa budvanskim „Mogrenom“, kotorskim „Bokeljom“, tivatskim „Arsenalom“, „Jedinstvom“ iz Herceg Novog, „Iskrom“ iz Danilovgrada i ostalima česte su teme Zefinih sjećanja. Ono što oduvijek ostavljalo jak utisak na njega jesu bili susreti sa „drugim timom Budućnosti“, odnosno FK „Mladost“ čiji mladi igrači su imali „ljepotu u igri“. Nekadašnja desetka „Mornara“ podsjeća da je najviše prijateljskih i revijalnih mečeva odigrano sa FK „Lovćen“. Cetinjani su bili najčešći sportski gosti na Pristanu.

Svoje kopačke Zefa nije okačio o klin već ih je, zbog hroničnog nedostatka kvalitetne sportske opreme, poklonio svom mlađem timskom kolegi Dragoslavu Čkinju Mijovići i to kada je u 39-oj godini okončao svoju igračku karijeru. Vjerovatno bi i u tim godinama nastavio sa fudbalom, ali je meniskus koljena bio presudan. I povodom svog sportskog hendikepa Zefa ima prisjećanje – napustio je barsku bolnicu, odnosno bolje je reći da je pobjegao glavom bez obzira kada je ugledao hiruški sto na kome je trebala biti obavljena operacija koljena. Stariji Barani pamte da je oproštajni meč odigrao pod velikim bolovima.
Nakon prestanka sa aktivnim bavljenjem fudbalom Zefa je nastavio sa neporočnim životom – za svoje 93 godine nikada nije popio alkohol i zapalio cigaru. Volio je dosta često, tamo đe je i započeo, da „kod murve“ odigra lopte sa mlađima. Nije odlazio da gleda svoj „Mornar“, ali je redovno pratio njegove rezultate i ostale sportske događaje putem medija. Uvijek je bio i ostao pun kritike na račun mladih i njihovog odnosa prema sportu i zdravim stilovima života.
Uz ljubav prema fudbalskoj igri ide i navijačka strast, tako da je i Zefa, kao i većina tadašnjih Barana, često na Poljudu bodrio „Hajduk“, dok i danas čuva nekadašnju člansku kartu navijača splitskih „Bilih“. Navijački amanet prenio je na svoje sinove Vlada i Serđa, dok je njegov najmlađi unuk Mario nastavljač igračke tradicije. Jedna od nedavnih i velikih radosti ponosnog đeda bila je unukova prva titula – osvajanje Kupa Crne Gore sa pionirima FK „Mornar“. Naravno, Zefa stalno poručuje svom Mariu da „čuva svoje noge“.

Dok Zefa „odigrava“ produžetke svog životnog drugog poluvremena, veoma je zahvalan dragom Bogu na njegovoj „sudijskoj nadoknadi“ jer može da uživa u društvu svojih unuka, ali je i veoma tužan zbog slabog sluha i pamćenja koji mu onemogućavaju da na valjan način svojim sagovornicima ispriča svoju simpatičnu fudbalsku priču.

Neđeljko Necko Đurović

P.S.
Ovaj biografski prikaz nastao je po incijativi nekadašnjeg prvotimca FK „Mornar“ Žarka Rađenovića i zahvaljujući svesrdnoj pomoći Serđa Karanikića, sina Josipa Zefe Karanikića.