Višedecenijska zatvorenost susjedne Albanije koja je preko 40 godina bila pod gvozdenom rukom režima Envera Hodže, izolovana od ostatka svijeta, budi radoznalost turista zbog želje da se vidi nešto novo, a skidanje vela tajne sa jednog od najmističnijih objekata u Tirani, sjedišta tajne policije, za mnoge je motiv namjernog odlaska u glavni grad zemlje orlova.

U Tirani, oko 200 metara od glavnog trga koji je preuređen prije dvije godine, takođe, 2017. otvoren je muzej „Kuća lišća” u kojoj je bio smješten nekadašnji štab Sigurimija, tajne albanske policije u doba Envera Hodže. To je kuće koja je decenijama bila zatvorena, a “vidjela i čula” sve.

Interesantno je da Albanija ima više bunkera nego Crna Gora stanovnika. Neki od tih bunkera danas su muzeji, ugostiteljski objekti....

Piše: Biljana Dabić

Uprkos brojnim predrasudama raste interesovanje ljudi da putuju u Albaniju, koju u kratkom možemo opisati kao zemlju kontrasta . Te konraste, Albaniji je podarila priroda, a Albancima kao da je to usud pa su i sami svjesno, ili ne, izgradili crno – bijeli svijet – od arhitekture, infrastrukture... te na malom prostoru blješte svjetski brendovi, a već na sledećoj lokaciji neočekivana oronulost. Albanija, u nekoliko riječi – od elitnog sjaja do očaja.

Tirana je udaljena od Bara oko 140 kilometara. U glavnom gradu živi 1/3 stanovništa cijele Albanije koja ima oko tri miliona stanovnika. Obnovljen, moderan, glavni trg Skanderberg prostire se na 40.000 kvadratnih metara, na kome dominira spomenik albanskom narodnom heroju po kojem je i dobio ime - Gjergji Kastrioti Skanderberg.
Poput Beograda, Praga... i Tirana ima prepoznatljivo mjesto sastajanja – “kod konja” !

Trg Skanderberg okružuju nacionalna Opera, Palata kulture i istorijski muzej, nacionalna knjižara, brojna ministarstva, džamija (jedna od rijetkih koja nije srušena za vrijeme režima Envera Hodže), sat kula... hoteli Plaza (pet zvjezdica), Tirana International (četri zvjezdice)...

Kada sa glavnog trga Skanderberg krenete prema Fakultetu umjetnosti i parku koji vodi do jezera, preko puta pravoslavne crkve posvećene Hristovom vaskrsenju nalazi se Kuća lišća. Do početka 2. Svjetskog rata u ovom objektu je bilo porodilište, u ratu štab Gestapoa u Tirani, a od 1944. sjedište tajne policije, državne bezbjednosti Albanije.

“Kuća lišća”, nazvana je po bršljenu koji je prekriva. Muzej je posvećen nevinim žrtavama političkog progona totalitarnog režima Envera Hodže koji je zbog želje da ima potpunu kontrolu nad ljudskim tijelom i dušom špijunirao, hapsio, progonio, sudio i pogubio hiljade ljudi.

Zvanično, režim Envera Hodže pogubio 5.577 muškaraca i 450 žena, a desetine hiljada poslao u zatvore, ili radne logore. Spač, jedan od najzloglasnijih radnih logora u Albaniji, nalazi se u nepristupačnim planinama, 95 kilometara od Tirane. Do danas se ne zna tačan broj ljudi "državnih neprijatelja" koji su izgubili živote u tamošnjim rudnicima bakra i pirita, radeći u dugim smjenama uz bijednu ishranu. U logore su slati uglavnom nakon privođenja u Kuću lišća koja je bila povezana sa poštom, diktatorovom kućom, hotelima, ministarstvom unutrašnjih poslova, ambasadama... kako bi se informacije sa svih strana slivale u jedan centar- sjedište Sigurimija.
Evidencija tajne policije, danas se može vidjeti na zidovima muzeja gdje su popisane žrtve progona, političkih suđenja slikovito prikazane torture.

Čovjeka obuzme nelagoda, žal zbog spoznaje o okrutnosti i patnji kroz koje su prolazile cijele porodice.

U spratnoj kući, svaka prostorija ima svoja svjedočanstva- na zidu prve sobe crtežom su predstvaljene neke od metoda “primoravanja na priznanje”, od kojih je jedna takozvana “kap po kap” , batinanja.. u sledećoj sobi su izložene desetine aparata za snimanje, napravljenih u Albaniji, Njemačkoj, Austriji i Kini..., kojima su “lovljeni” dokazi da se “sprovode nedozvoljene aktivnosti”, poput kritike režima, šverca, pokušaja bjega, ili ispovijedanja vjere. U kući su i mašine za izradu duplih ključeva za ilegalna pretraživanja...

Kuća je imala forenzički centar, laboratoriju gdje su se testirala pisma upućena Enveru Hodži na biološke otrove ...soba sa naslovnicama novina, ali i brojne fotografije.

Na jednoj od fotografija u hodniku ovjekovječen je Enver Hodža na koljenima. Fotografija je snimljena kada je umro Staljin kome je Hodža sa svojim saradnicima klečeći na koljenima odao počast. U komunističkom sistemu Albanija je do 1948. bila okrenuta Jugoslaviji, zatim Staljinu i SSSR, a posle smrti sovjetskog lidera Hodža se okrenuo Kini.

Zapadne zemlje tretirao je neprijateljskim, a sunarodnike je surovo kažnjavao ako bi bilo i najmanje sumnje za bilo koji prestup

Prema dostupnim podacima, sedamdesetih godina, više od 16 hiljada ljudi radilo je za Sigurimi, Hodžini tajni agenti bavili su najrazličitijim zanimanjima: trgovci, zanatlije, učitelji, ljekari, konobari, poljoprivrednici....Nije se znalo ko koga špijunira. Nakon pada režima, članovi ove omržene službe tvrdili da su samo štitili narod od „pobunjenika“ i „terorista“, dok je za većinu Albanaca - Kuća lišća bolna rana koja nije zarasla..

Vrata svoje nekad najzatvorenije kuće koja “vidi i čuje sve” otvorila aktuelna vlast Edija Rame za one koji žele da pogledaju u najmračniji tunel režima Envera Hodže. Ulaznica u muzej Kuća lišća košta oko 6 evra (700 leka). Turistička agencija Ave tours iz Bara u fakultativnu ponudu obilaska Tirane uvrstila je obilazak “Kuće lišća“ jedne od najvećih tajni do skoro nepoznate Albanije.

Jedan od podataka koji nije tajna, jeste činjenica da na prostoru Albanije ima više bunkera nego što Crna Gora ima stanovnika.

U vremenima Envera Hodže u Albaniji je sagrađeno 750 hiljada bunkera. Podsjetimo, Hodža je vodio Albaniju od 1944. do 1985.kada je umro. Gradio je bunkere kako bi Albaniju “odbranio” od neprijatelja koji nikada nije ni napao zemlju orlova. Surov detalj kako je Hodža provjeravao jačinu bunkera je taj što bi graditelja zatvorio u isti, zatim naredio granatiranje. Preživjeli graditelj svjedočio je o jačini svojih ruku djela- o jačini bunkera...

Nakon pada Hodžinog režima počelo je uništenje bunkera , koje se svelo na pokušaj uništenja, pa se veoma brzo odustalo. Razloga je kažu više- jačina gradnje iziskivala je orgromne troškove za rušenje bunkera, a mnogi su smatrali da ih treba ostaviti kao svjedočanstvo- opomenu da se takav režim ne ponovi. Jedan od razloga, reći će vam Albanci, zašto su sačuvani ti bunkeri jeste da se ne može imati svijest o sadašnjosti i povjerenje u budućnost ukoliko ne poznajete korjene.

Bunkeri u centru Tirane otvoreni za javnost koji svjedoče o gvozdenoj palici komunističke diktature koja je trajala preko 40 godina.

Da bi posjetili Bunk Art trebate se spustiti pet spratova ispod zemlje. Za obilazak bunkera – muzeja, koji je otvoren 2014.godine trebate odvojiti oko dva sata, a ulaznicu platiti oko 2 evra. Samo hodnik kojim stižete do mjesta na kome kupujete kartu dugačak je preko stotinu metara.

Upućeni kažu da u prosjeku, izgradnja jednog bunkera koštala koliko jednosoban stan.
Kada se matematički proizvod svede na život to bi značilo da su sve porodice u vrijeme Hodže mogle biti stambeno zbrinute da je investiciju usmjerio u praktičnu, a ne vojnu namjenu.

Svjedočanstva o surovosti režima Envera Hodže iz vremena zatvorene Albanije, otvaraju se za svjetsku javnost. Međutim, spomenika žrtvama komunističkog progona u Albaniji još nema.

Od Tirane do Bara vožnja traje oko 3 sata preko Sukobina, poslednjih godina najfrekventnijeg graničnog prelaza nakon Dobrakova (Crna Gora –Srbija). Prošle godine preko Sukobina je prešlo oko 2,4 miliona putnika