Nedavno smo objavili kako se Bar i Stari Bar spremaju za nastupajuću turističku sezonu. Pohvalili smo da se vodi računa o ambijentu, ali izgleda, nismo obratili pažnju na neke veoma bitne stvari očuvanja ambijentalnog prostora na koje nam je skrenuo pažnju naš poznati i priznati arheolog Mladen Zagarčanin. Ova kratka najava kao poseban uvod, zbog toga što tekst koji slijedi opominje i budi iz kratkovidosti koja se laičkom oku često dešava.

STARI GRAD VRIJEME POD OPSADOM – ČARŠIJA

PIŠE: arheolog Mladen ZAGARČANIN

Da je stari grad stvarno pod opsadom bezumnih nepočinstava i budućih namjera najbolje se vidi na primjeru starobarske čaršije, na prostoru uz sami venecijanski bedem iz 16. vijeka. Naime, u cilju pravljenja ugostiteljske terase vlasnici buduće kafane ozidali su zid preko stare kaldrme, prislonjen na sam bedem. Naime, prvo su nasuli podlogu velikim komadima kamenja. Zatim su ozidali zid, naslonjen na venecijanski bedem, a onda su sve to pokrili šljunkom i pijeskom kako bi se nivelisao prostor za betonsku terasu. Tako pripremljena podloga sada čeka na beton, a nakon betona dolaze stolice stolovi i suncobrani, i po pravilu se sve to veoma brzo zaboravi a kulturnom dobru više nema povratka u stanje zagarantovano prethodnom zaštitom. Da je sprdnja još veća, vlasnici su usadili masline u burad koja su ubodena u nasip na terasi, a izvod za vodu sa terase je sa jednom cijevi sprovedena na ulicu.... Malo je reći bahatost...

Da je cijela priča složenija upućuju i arheološki podaci o tome da se upravo na tom stjenovitom „ostrvcetu“, gdje će se jesti i piti, nalazi prvobitni ulaz u grad iz ranog srednjeg vijeka, usječen u kamen u vidu stepenica. To su nepobitno pokazala desetogodišnja istraživanja starog grada poslednjih godina, objavljena u nekoliko knjiga i naučnih radova. Nekadašnji put prema gradskoj kapiji je bio stepenasto uklesan, što je vidljivo i na nekoliko mjesta unutar zidina. Jasno se konstatuje da je kaskadni uspon imao dva pravca, odnosno dva hronološki odvojena kraka. Jedan je išao direktno na kasnoantičko-vizantijsku kapiju sagrađenu u periodu 4.- 6. vijeka i obnovljenu u 9. vijeku, dok je drugi promijenio pravac negdje sredinom 13. vijeka. Otprilike je tada kod današnje "Carinarnice“ sagrađena crkva, a pored nje se prostiralo i groblje. Stari antički običaj da se pred ulaz u grad pokojnicima odaje počast zaživio je i ovde u srednjem vijeku.

Mjesto kuda se nekada ulazilo u grad sada je pokriveno betonskim zidom.... To je isto kao kada bi Atinjanima ispred Propileja na Pertenonu postavili ugostiteljski objekat. Stari Bar je za nas isto što i Atina za Grke...ili imamo nekoliko desetina istih ili boljih i za nas značajnijih gradova?
Nemamo!!

Sarobarska čaršija je kulturno-istorijska cjelina koja se orjentalizirala u okviru srdnjovjekovnog podgrađa nakon dolaska Turaka na Balkan. Zanatske i trgovačke radnje radnje, svratišta za putunike i podgradska staništa dobijaju istočnjački duh koji je kao veo pokrio prethodnu epohu i dao mu specifikum, sačinjen u sinergiji mediteranskih kultura. Stari Bar je imao svoj jedinstveno izgrađen duh, nadaleko poznat i nadaleko cijenjen iako je po morfologiji i genezi svog nastanka veoma sličan nekim drugim, sličnim gradovima. Nije najbolja pijaca na našoj obali slučajno bila ispod Starog grada Bara. Nisu zanatlije i trgovci bili cijenjeni i uvažavani od Porte tek tako, uzgred i na lijepe oči. Ogromna tradicija Bara se gradila mukotrpnim radom generacija njenih stanovnika a komunalna briga o čaršiji, nadaleko poznatoj, održavala je jedinstvenost arhitekture poznog srednjeg vijeka i orjentalinih arhitektonskih prepoznatljivosti.

Stari Bar je imao jednu od najljepših kaldrma među starim gradovima Mediterana. To je izvanredan inženjerski poduhvat koji je oplemenio put prema „Veljim vratima“, ili kapiji u venecijanskom bastionu sagrađenom u 16. vijeku, za vrijeme podesta (kneza) grada, Bernarda Kanalija. Okrenuta dužom stranom prema Bokli potoku, ili Nečistom potoku, starobarska kaldrma je sagrađena na srednjovjekovnoj podlozi najvjerovatnije u 17. vijeku. O tome svjedoči natpis na česmi iz 1641/2. godine ispred Omerbašića džamje, koja je najvjerovatnije završena kada i čaršija.

E sada, kada nemamo više starobarsku kaldrmu i kada je pokrivaju svakojake skalamerije, pitanje je šta je naša komunalna vlast učinila za dobrobit najznačajnijeg kulturnog dobra u državi. Da li ona čini nepočinstva ili su zato krivi vlasnici restorana i kafana, ili je za sve kriva država, odnosno zakoni koji ne dozvoljavaju normalnu interakciju između Opštine i njenih interesa i onoga što je nacionalno dobro- spomenik kulture nulte kategorije.

Kao i svaka priča koja ima ovakav ishod i ova je počela sa nekim ko je prvi počeo a kome je opet neko obećao nešto... „Nomina sunt odiosa“ i naravno niko ne pominje nikoga. Samo se šuška...neformalno... pa u čaršiji čuh da je prvo bespravno podignuta terasa restorana „Kula“. Ovo nisam znao sve dok mi iz Sekretarijata za uređenje prostora i komunalnno stambene djelatnosti (u daljem tekstu samo Sekretarijat) nisu potvrdili ovu informaciju. Od vremena gradnje terase restorana „Kula“, koja je isto napravljena od betona i naslonjena na venecijanske bedeme niko nije zucnuo ni rječi. Komunalna policija ili inspekcija se naravno nije nijedanput oglasila i možemo da zaključimo da su se stvari dešavale prijateljski, uz meze i „ostalo“, jer je nevjerovatno da bespravno podignuta terasa, koja, kako su mi kazali, nema niti jedan papir i to još na kulturnom dobru, nije sankcionisana makar nekim prigovorom.

Znači zakon „nicht“!!

O čemu se radi?! Sekretarijat izdaje privremena odobrenja za organizovanje ljetnje bašte-terase, s tim da budućeg vlasnika upućuje da se mora organizovati na način da ne narušava postojeće gradske i druge funkcije i ne ugrožava kolsku i pješačku komunikaciju, i mora biti organizovana na montažno-demontažnoj podlozi sa pripadajućim mobilijarom koja može biti nenatkrivena i natkrivena suncobranima ili industrijski sklopivom tendom ili lakom konstrukcijom izrađenom od metalnih i drveno montažno-demontažnih elemenata sa krovnim pokrivačem izrađenim od lakog pokrivnog materijala Tačka

Sa ovim bih se složio. Lijepo je imati neki fin kutak za odmor i terasu koja je rađena tako da ne ugrožava kuturno dobro. Koja je stopljena sa ambijentom kao što je to u mnogo slučajeva u civilizovanom svijetu. Primjer jedne nenapadne drvene terase nalazi se pored gradskih vrata, u samom nastavku restorana „Kula“, a vlasnik je Zoran Čalović, poznati barski sportista a sada ugostitelj. Ali nije svakome svijest i savjest ista...

Restoran „Kula“ je prvi napravio terasu od betona, ali bespravno. Nakon toga se Sekretarijatu obaćaju drugi budući vlasnici koji dobijaju dozvolu za montažno-demontažni objekt sa donje strane „Kule“ i dobijaju dozvolu, ali ona postaje nevalidna onog trenutka kada vlasnik počinje da zida svoje „Semiramidine vrtove“ i devastira kulturno dobro...

U cijeli slučaj ulazi Uprava za zaštitu spomenika kulture kao najvažniji subjekat u zaštiti našeg kulturnog naljeđa. Ona po prigovorima mještana šalje komisiju i ta komisija sačinjava spisak svih nepočinstava koja su urađena spomeniku koji je pod zaštitom zakona i nalaže hitno obustavljanje radova uz zaključak da intervencije zadiru u integritet kulturnog dobra Stari grad Bar i Čaršija i Podgrađa oko bedema u prečniku od 300 metara i podliježu Zakonu o zaštiti kulturnh dobara. Kako je u pitanju izgradnja privremenih objekata montažnog karaktera Uprava konstatuje da organ lokalne samouprave izdaje odobrenja za postavljanje odnosno građenje istih i da je Organ lokalne samouprave dužan da se Upravi za zaštitu kulturnih dobara obrati za mišljenje o postavljanju istih, što u predmetnom slučaju nije urađeno.

Ovo je udžbenički primjer kako nefunkcionisanje interakcije državne i lokalne vlasti omogućava građanima da ulaze u egzibicije bilo koje vrste po pitanju divlje gradnje. Divlja gradnja u Starom Baru će vremenom da preraste u slučajeve kakvi su Ulcinju ili Budva (mada i sada ima i gorih primjera divlje gradnje u Starom Baru od terasa, kao npr kuće koje su napravljene uz bedemn, ali o tome o tome posebno).

Prvo je dozvoljena terasa jednom restoranu, bez dozvole, pa je vlasnik tog restorana napravio betosku skalameriju i ugrozio spomenik kulture. Onda se drugi dosjetio da bi mogao to isto da uradi, pa je dobio dozvolu za laganu terasu a napravio je omanji bedem na sred kaldrme koja je zaštićena zakonom. Komunalna policija ne želi da reaguje jer je očigledno ne interesuje zakon. Gradonačelnika, koji je na početku mandata bio protiv betona i divlje gradnje, izgleda ne interesuje divlja gradnja, makar mi to nije do sada poznato. Predsjednik Skupštine je negdje po svijetu.... a i da je tu sjeo bi u neki od ta dva restorana i popio kafu. Obećanja koja je davao građanima Starog Bara po pitanjima rješavanja osnovinih infrastrukturnih funkcija kao što je kanalizacija, koja se iz privatnih septičkih jama uliva u kanale za atmosfersku vodu i izliva po cestama ispod džamije i niz kaldrmu, su prazna priča. Politička predstava koja se završila u prvom činu, a koji glasi: „Bili ovi iz Opštine sa službenim kolima i obećali nam da će završiti kanalizaciju“.

Bili.

A vlast hoće još i hotele u Starom gradu- Welness i Spa... ?

{galerija}art/2017/3{/galerija}