REZIDBA - KRAŠĆENJE MASLINE-Autor: Fahrudin Mujić

Krašćenje ili ti rezidba masline je dosta komleksna tema i postoji veliki broj brošura i knjiga koje su napisane na osnovi prakse i istraživanja u maslinarstvu. Mi se u ovim našim malim savjetima nećemo osvrtati na biološke i fiziološke osnove kod rezidbe masline, ali ćemo pokušati da damo impute kada se bi trebalo početi sa rezidbom, (termin) intezitet rezidbe, kao i način kako je izvesti. Obratićemo pažnju na uzgojni oblik masline, pogotovo na uzgojni oblik kotlaste ili kuglaste krošnje koji se tradicionalno održava kod nas u Crnoj Gori, i ukratko uporediti sa nekim od načina rezidbe koji se još primjenjuju kod nas.

TERMIN REZIDBE

Termin rezidbe kod masline zavisi od dosta činioca, kao što su:
- Položaj maslinjaka
- Nadmorska visina
- Stanje u maslinjaku ,da li je maslina održavana ili je zapuštena i prosušena.
- Koliki intezitet rezidbe treba uraditi.Da li treba skidati deblje grane.
- Sorta masline.

Zimsku rezidbu je najbolje raditi sredinom februara mjeseca i cijeli mart na primorskim terenima. Dok se na prostoru unutrašnjosti de se gaji maslina preporučuje još kasniji termin za rezidbu. Ovaj termin predlažemo jer smo imali primjere da se skoro čitav maslinjak uništi sa ranom rezidbom, pa čak i u primorskim mjestima. Ukoliko nismo uradili lejtnju rezidbu, skidanje mladih izdanaka filiza, onda sa time možemo početi i ranije odmah poslije berbe. Naravno kada se govori o terminu rezidbe, onda moramo uzeti u obzir veličinu i stanje maslinjaka i koliko je vremena potrebno da bi se izvršila rezidba. Dakle nije isto onom maslinaru koji ima trideset stabala i onom koji ima trista stabala. Maslinar koji ima veći broj stabala treba razmišljati da pojača radnu snagu kako bi posao odradio u najboljem terminu kada to odgovara maslini, i samim tim dobio na vremenu da na vrijeme obavi ostale agrotehničke mjere. Položaj maslinjaka i nadmorska visina su takođe bitne za optimalan početak rezidbe.Tako na primjer maslinjaci koji se nalaze na nižim nadmorskim visinama mogu početi da se kraste ranije nego maslinjaci koji su na visočijim pozicijama.

Još jedan od parametara koji je bitan za pravovremeno kretanje u rezidbu je i stanje maslinjaka. Ako kod starih stabala nema šeganja velikih i debelih grana, odnosno ako se ne vrši revitalizacija stabla masline i pritom imamo pogodan položaj koji ne prelazi više od 150m do 200 m/nv.možemo i ranije početi sa rezidbom masline. Maslina je kao što znamo zimzelena biljka i ona nema klasičan zimski san kao kod listopadnog drveća. Zato svaki maslinar treba da ponaosob razmatra termine rezidbe i da se ne povodi ako je neko već obavio rezidbu da i on krene u isti posao. Jer kao što rekosmo nemamo svi iste položaje maslinjaka, kao niti isto održavana stabla. Takođe treba obratiti pažnju na različitost sorte masline prilikom rezidbe. Osim naše žutice i crnice koje su pored još desetak sorti prisutne u crnogorskim maslinjacima kako navodi pokojna Ksenija Miranović u svojoj knjizi Maslina. Imamo doduše manji broj lubardine ili lumbardeske koja ima intenzivan rast u visinu i služi za oprašivanje, i takva stabla zahtijevaju drugačiju rezidbu. U zadnjih desetak godina je posađeno dosta drugih sorti porijeklom iz Italije, Hrvatske, Španije i Grčke. Na tim stablima treba maslinar da se odredi koji uzgojni oblik krošnje želi da formira. I da obrati pažnju jer pojedine sorte se teško ili teže formiraju u određeni uzgojni oblik krošnje. Trebalo bi da jaka i bujna stabla krastimo što manje i što kasnije,dok slabo održavana i zapuštena stabla treba rezati jače i ranije. Ovakvim načinom i terminom kraštenja dobijamo manji broj vodopija na stablu masline,i samim tim brži rast krošnje.

KOTLASTA KROŠNJA

I ako je nauka napredovala i došlo se do novih izuma i alata, ipak što se rezidbe tiče ljudska ruka je ostala i dalje nezamjenljiva za taj posao.Ovdje ne govorimo o mehaničkoj rezidbi, jer to je rezidba bez duše. U ovom tekstu govorimo o stablima koja su stara petsto, hiljadu, i više godina i koja kod naših starih maslinara i krastača zaslužuju respekt i divljenje. Zašto su naši stari najviše preferirali kotlastu krošnju?
Jedan od razloga je bio i taj što se prije maslinjak koristio i kao pašnjak i zato se kod naših starih stabala rijetko može vidijeti da se krošnja formirala ispod 2m do 2.50m.visine. Tip „Kotlaste krošnje“ je prikazan na fotografiji. 

Kada bi se pokušalo sa nekim drugim uzgojnim oblikom krošnje npr. grmolike vaze, onda se maslinjak nebi mogao koristiti kao pašnjak. Skoro svi naši maslinjaci su izloženi jakim vjetrovima i onda se pribjegavalo uzgojnom obliku koji se najviše uklapa u te uslove. Kotlasta ili okrugle krošnja je najprirodniji oblik krošnje. Kada se ovaj uzgojni oblik redovno održava, onda je krastaču ako izuzmemo rad na visini dosta lagan posao. Nažalost kod nas se ne vrši redovna rezidba i onda dolazi svakih četiri pet godina do jače rezidbe, potom do disbalansa između korijena i krošnje. I normalno, krošnja se bori novim mladim izdancima tkz filizima koji ako se ne razrijede pravovremeno oduzimaju veliku količinu hrane maslini. Kotlasta ili okrugla krošnja izgleda kao što je i ime kaže kotlasto odnosno okruglo.

Formiranje kotlaste krošnje na našim starim stablima išlo je tako što se iz debla ostavljalo da idu po dvije ili tri takozvane primarne grane, koje bi trebalo da su pod što većim uglom račvanja. Sa tim većim uglom račvanja primarnih grana dobija se mogućnost da se sekundarne grane ostave ili formiraju na većoj udaljenosti jedna od druge. Sa ovakvim formiranim položajima primarnih i sekundarnih grana dobija se mogućnost širenja krošnje i veća širina unutar nje, kao i bolja mogućnost za osunčavanje unutrašnjosti krošnje. Na sekundarnim granama su se razvijale tercijarne grane, i sa time se dosta često mada ne i uvijek dolazilo do završetka formiranja kotlaste krošnje. 

Na slici  je prikazan raspored grana kod kotlaste krošnje – primarne, sekundarne i tercijalne grane (primjer sa područja Crne Gore). Bilo je, i danas ima stabala koja prelaze ove takozvane spratove, pa se od tercijalnih grana išlo i na kvartarne pa i više. Mi ćemo pokušati da objasnimo kako završiti formiranje krošnje sa tercijarnim granama, odnosno izolacijom vrha. 

 „Izolacija vrha“

Izolacija vrha se obavlja tako što se izabere grana ili grane koje imaju odgovarajuću poziciju u odnosu na ostali dio krošnje. Zatim se pristupa skraćivanju tih grana, tako što se dobro pogleda visina mladih izboja, i ustanovi može ići sa skraćivanjem a da krošnja ne izgubi formu. Grančicu ne valja presjeći na mjestu đe nema drugi izboj sa strane, ako tako napravimo onda na mjesto reza dogodine dobijamo zavisno od sorte ili dugu golu granu sa ,,metlicom," ili nekoliko izbojaka sa istog mjesta. Dakle, uvjek ostaviti jedan vrh da dominira kako bi se postiglo stvaranje lisne mase tamo đe je potrebno. Na ovaj i ovakav način, koji bi kao što rekosmo trebao da se obavi svake godine, kontrolišemo visinu krošnje i ujedno ne damo da se unutrašnjost krošnje zatvori .Kod sorte Levantinke prilikom formiranja krošnje takođe preovladava mišljenje da je u vremenu formiranja krošnje ne treba skraćivati vrh, odnosno primarnu granu. Carolea nije previše intezivna sorta pa je tako i rezidba za nju olakšana,preporučuje se da bi mogla da se vrši rezidba svake druge godine, uz malo plijevljenja ljeti. Ovo je mala napomena za maslinare koji su posadili ili planiraju da posade ove sorte. Ovdje ćemo navesti da nije preporučljivo kotlastu krošnju mnogo rezati i na sekundarnim granama praviti tkz metle, koje treba da postanu navodni nosioci budućeg uroda masline. 

Dešava se npr. da na grani u prečniku od trideset i više cm. koja je dugačka od tri do pet metara, na njenom vrhu nađe metla od jednog metra kvadratnog, a da pri tom ostatale grane koje su se nalazili na dužini od tri do pet metara budu porezane. Na ovaj način gubimo dio ploda masline, i tjeramo ponovo maslinu da stvara lisnu masu i tako pravimo uzaludan posao. Dobri poznavaoci rezidbe preporučuju da se kotlasta krošnja „pipne" svake godine po mogućnosti. Da se ne dozvoli poslije jače rezidbe da dođe do velike gustine u sredinu krošnje i time dođe do raznih napada štetnika i bolijesti. Poslije jačeg roda masline jače i krastiti. U ovom kratkom tekstu o rezidbi/krašćenju nismo pomenuli još mnogo načina rezidbe po namjeni, kao što su: Rezidba na rod, rezidba podmlađivanje krošnje, kao i podmlađivanje cjelokupnog stabla.

Postoji rezidba na osnovu stadijuma razvoja masline. Tako da maslinu treba na jedan način rezati u njenom periodu rasta, na drugi u godinama njene rodnosti, i na treći način kada je stablo staro.

VAŽNA NAPOMENA!

Dezinfekcija alata je važna ukoliko je stablo bolesno npr. rak masline. Ako se poslije rezidbe takvog stabla ne dezinfikuje alat, velika je vjerovatnoća da će ta bolest alatom biti prenešena na drugim stablima.